Osmanlı İmparatorluğu’nda İçki Üretimi ve Tüketimi

Derviş Tuğrul Koyuncu'nun arşiv çalışmalarına dayanan Osmanlı İmparatorluğu'nda İçki Üretimi ve Tüketimi başlıklı kitabı, Osmanlı İmparatorluğu'ndaki alkollü içeceklerin ekonomik boyutunu (üretim, ticaret ve tüketim) incelemek ve bunların söz konusu ekonomik veçhesindeki değişimler ile imparatorluğun siyasi, sosyal ve dış konjonktür şartları arasındaki bağlamsal ilişkilerin neler olduğunu göstermek amacıyla kaleme alınmıştır. Çalışmanın temel sorusu, İslam dinince yasaklanmış olmasına rağmen, Osmanlı İmparatorluğu'nda içki ticareti ve tüketiminin neden süreklilik gösterdiği ve bu süreklilikte meydana gelen değişimin nedenlerinin neler olduğudur. Bu amaca ulaşmak ve söz konusu soruyu çözümlemek için Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi'nde yer alan ve bu çalışmanın kaynakçasında ayrıntılı olarak gösterilen, belge, defter ve dosyalardaki veriler kullanılmış ve bu kaynaklardaki verilerden hareketle imparatorluğun içki üretim bölgeleri, İstanbul'a içki gönderen yerleşim yerleri, İstanbul'un bilhassa 18. yüzyıldan sonraki içki tüketim miktarı ve bu miktarlardaki dönüşümler belirtilerek tüketimdeki süreklilik ve değişimin nedenleri incelenmiştir. Kitabın birinci bölümünde, içki tüketiminin İslam'da haram kılınmasından hareketle Osmanlı İmparatorluğu'nda içki tüketimine verilen cezaların, içki üretiminin, ticaretinin ve içki tüketimin vergilendirilmesinin hukuki dayanakları ele alınmıştır. İkinci bölümde söz konusu hukuki dayanaktan hareketle, 1500-1839 yılları arasında alkollü içkilerin ve bunun satışını gerçekleştiren mekânların, siyasi olaylara ve devletin ekonomik şartlarına bağlı olarak geçirdiği serüven ve bu serüvenin Osmanlı ekonomisine etkileri değerlendirilmiştir. Üçüncü ve son bölümde ise, arşiv verilerinden hareketle, alkollü içkilerin üretimi, ticareti ve İstanbul'daki tüketim eğilimi ve bu eğilimdeki değişim ve değişime etki eden faktörler ile bu faktörlerin etki dereceleri ortaya konmuştur. Derviş Tuğrul Koyuncu'nun bu olağanüstü çalışması, Osmanlı İmparatorluğu'nda alkollü içkilerin üretim, ticaret ve tüketimi ile savaşların, isyanların, sosyolojik çalkantıların, imparatorluğun ekonomik genişleme-daralma temposu ve siyasi istikrarsızlık arasında sıkı bir ilişki olduğunu ayrıntılı bir şekilde gösteriyor.